Mental Reterdasyon yani zeka geriliği doğumdan önce embiryonun gelişiminde, doğum sırasında ya da doğum sonrasında çeşitli nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek çocuğun fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişim alanlarında kalıcı bir duraklama yada gerileme sonucu yaşlarından beklenen zihinsel performansı göstermesine sebep olan bir durumdur.
Zihinsel Engellilik veya Mental Reterdasyon veya Zeka Geriliği olarak isimlendirilirse isimlendirilsin; Gelişim sürecinde ortaya çıkan, uyumsal davranışlarda ki yetersizlik ile karakterize edilen genel zeka fonksiyonlarında önemli derecede ortalamanın altında olma durumudur.
Zeka geriliğinde özellikle hafif ve orta derecedeki zeka geriliklerin de özel eğitim hayati önem taşımaktadır. Verilecek olan eğitimle okuma yazma, basit matematiksel işlemler öğrenilebileceği gibi basit mesleki becerilerde kazandırılabilir. Mümkün olan en erken yaşta başlayan özel eğitim zeka geriliği olan bireyin toplumsal uyumunun, kendi kendine yetebilme becerisinin ve akademik becerilerin kazandırılmasını kolaylaştırır ve eğitimin kalıcı ve işlevsel olmasını sağlar. Bu sebeple erken tanının konulması hayati önem taşımaktadır.
Aşağıda belirtilen durumlardan ikisinde eş zamanlı yetersizlik ya da bozukluklar olması Zeka Geriliği konusunda şüphe duyulmasına ve çocuğun gelişimsel değerlendirmeye tutulmasını gerektirmektedir.
- İletişimde ( Konuşma ) ; Çocuğun yaşından beklenen iletişim ve konuşma becerisini gösterememesi
- Öz Bakım Çocuğun yaşından beklenir düzeyde kendi başına yemek yiyememesi, giyinip soyunamaması, 2 yaşını geçtiği halde tuvalet eğitimi alamaması
- Sorumluluk Alamama; Takvim yaşından beklenen ev içi görevleri yerine getirememe
- Okulla İlgili İşlevsel Beceriler; Anaokulundan itibaren takvim yaşından beklenen kavram, sayı, renk…vb bilgileri öğrenememe ,daha ileri yaşlarda okuma yazma, matematiksel işlemleri anlama ve kavramada zorluk
Daha İleri Yaşlarda hatta yetişkinlikte,
- Kendi kendini yönetip yönlendirememe; Çevresindeki yakınlarının talimat ve yönlendirmesi olmadan kendi hayatını organize edememe,
- Boş zamanlarını kullanamama
- İş yaşamına adapte olamama; Zihinsel beceri gerektiren işlerde çalışamama,
- Toplumsal ve kişisel arası becerilerde yetersizlik
- Sağlık Sorunları
- Güvenlik; Kendi hak ve Özgürlüklerini koruyamama.
ZEKA GERİLİĞİ DÜZEYLERİ
SINIR ZEKA DÜZEYİ; Okula gidene kadar fark edilemez. Konuşma yeteneği gelişir ancak kelime haznesi sınırıdır. Mesleki beceriler kazansalar da alışılmadık, rutin olmayan durumlara adapte olmakta ve öğrenmekte zorluk yaşarlar, desteğe ihtiyaç duyarlar. Eğitim hayatında kaynaştırma eğitiminden faydalanabilirler.
HAFİF ZEKA GERİLİĞİ; Standart Zeka Testleri ile değerlendirildikleriyle değerlendirildiğinde 70 ile 55 arası IQ seviyesine sahiptirler. Eğitilebilir grup olarak tanımlanırlar. Genel olarak zeka geriliği olan bireylerin %85ni oluştururlar okul çağına kadar fark edilemeyebilirler. Çoğu gelişimsel beceriyi, toplumsal ve konuşma becerilerini gecikmelide olsa okul öncesi dönemde kazanabilirler. Motor ( Kalem , makas kullanma, düğme ilikleme , yürüme , zıplama..vb ) becerilerde gerilikleri yoktur veya çok azdır. Toplumsal ve mesleki becerileri ileri yaşlarda gelişebilse de olağan dışı alışılmadık bir sıkıntı ile karşılaştıklarında desteğe gereksinim duyarlar. Özel eğitim sınıflarında veya kaynaştırma eğitim alabilirler.
ORTA ZEKA GERİLİĞİ; Standart Zeka Testleriyle değerlendirildiğinde 55-35 arası IQ seviyesine sahiptirler. Öğretilebilir grup olarak tanımlanırlar. Özel eğitim ile ikinci sınıf düzeyine kadar okuma yazma sayıları öğrenebilirler. Genel olarak mental sorunu olan bireylerin %10 unu oluştururlar.
İleri Yaşlarda bazı kuralları öğrenip uygulamakta zorluklar yaşayabilirler. Beceri istemeyen işlerde çalışabilirler. Yaşam boyunca denetime ve desteğe ihtiyaçları vardır.
AĞIR ZEKA GERİLİĞİ; Standart Zeka Testleriyle değerlendirildiğinde 35-20 arası IQ seviyesine sahiptirler. Sadece temel bakım becerileri konusunda eğitilebilirler. Genel olarak zeka geriliği yaşayan bireylerin %3-4 ünü oluştururlar. Genel olarak yaşam boyunca başkalarının bakımına ihtiyaç duyarlar. Nadiren konuşmayı öğrenebilirler. Doğum anında ve sonrasında ilk günlerde fark edililirler.
İLERİ AĞIR ZEKA GERİLİĞİ; IQ seviyeleri 20nin altındadır. Basit yönergeler ve açıklamaları güçlükle anlayabilirler. Nörolojik sorunları, duygu ve motor işlev bozuklukları dolayısıyla hayat boyu kendi başlarına yemek yemeleri, kişisel temizliklerini gerçekleştirmeleri, tuvalet eğitimi başkaları tarafından gerçekleştirilir.
