Dil gelişimi; bebeğin doğduğu andan itibaren başlayan sesleri, kelimeleri, sayıları, sembolleri kazanması, saklanması ile dilin kurallarına uygun olarak kullanmasını içeren bir gelişim alanıdır. İnsanların konuşmayı nasıl öğrendikleri, birçok farklı alandan bilim insanlarının araştırmalarında ortak kokta olmuştur. Ünlü davranışçı psikolog Skinner, çocuk dil gelişimine diğer davranışlara getirdiği açıklamalar benzeri bir açıklama getirmiştir. Skinner çocuğun dili edimsel koşullanma sonucu öğrendiğini düşünmüştür.

Çocuk kelime benzeri sesler çıkarttıkça ebeveynler çocuğun bu davranışını gülümseme, sarılma ya da çocukla konuşma şeklinde karşılarlar. Bu davranışlar çocuğu kelime benzeri sesleri tekrar çıkartması konusunda cesaretlendirir. Bu sebeple ebeveynlerin sarılma, gülümseme ve çocukla konuşma davranışları çocuk için ödül halini alır. Örneğin 12 aylık bir çocuğun babası etraftayken “baa-baa-aaa” şeklinde agulaması, ebeveynler tarafındayken “baba dedi” şeklinde yorumlayıp ödüllendirilebilir. Ödül sebebi ile davranışı zaman içinde tekrarlayan çocuk, dil gelişiminde ilerleme kaydeder.

PİAGET’E GÖRE DİL GELİŞİM DÖNEMLERİ

Piaget’ye göre, dil gelişimi bilişsel gelişime paralel olarak ilerler. Yani dil gelişimi hiçbir zaman için bilişsel gelişimin ilerisinde olamaz. Ona göre dil gelişimi ile sembolik oyun arasında sıkı bir ilişki vardır. Piaget, çocukların konuşmalarını benmerkezci konuşma ve sosyalleşmiş konuşma olmak üzere ikiye ayırır. Süreç, benmerkezci konuşmadan, sosyalleşmiş konuşmaya doğru ilerler. Benmerkezci konuşmanın kaybolarak yerini sosyalleşmiş konuşmanın almasıyla, benmerkezcilik de ortadan kalkar. Piaget bu sürece genetik yapıya (olgunlaşma süreci) dayandırmıştır.

1. AGULAMA EVRESİ (0-12 AY)

• İlk 6 ayda anadilden bağımsız evrensel sesler çıkarılır.  6 aydan sonra çevreden aldığı pekiştirmelerle anlamlı heceler türetilir. 

2. TEK SÖZCÜK (MORGEM) (12-18 AY)

• Dil gelişiminin en kritik dönemi kabul edilmektedir.
• Anlamlı ilk sözcükler bu evrede söylenir.
• Bebek, tek bir kelimeyle çok şey anlatmaya çalışır. “Atta”, “top”, “su”, “vın vın”…
• Alıcı dil özelliği belirgin olarak ortaya çıkar, ancak ifade edici dil henüz yeterli değildir.

3. TELGRAFİK KONUŞMA (18-24 AY)

• Bu evreyle birlikte sözcükler birleştirilmeye başlanır.
• İki (belki üç) sözcük yan yana getirilerek, en kısa yoldan anlam iletilmeye çalışılır.
• “Dede gitti”, “Anne top”, “Abi park”…

4. İLK GRAMER KONUŞMASI (24-60 AY)

• Gramer kazanılmaya başlanır. Yani çocuk cümlenin yapısını ve kurallarını edinmeye başlar.
• Kelime hazinesi hızla gelişir.
• İlk kurallı cümleler ortaya çıkar. “Abi okula gitti”, “Anne eve geldi”…
• 24 – 36 ay arasında çocuk ilk kez “Neden?” soru tipini kullanarak basit sorular yöneltebilir.
• 36 – 48 ay arasında çocuk ilk kez “yarın, gelecek hafta, daha sonra” gibi zaman bildiren ifadeleri anlayabilirler.
• 48 – 60 ay arasında çocuk ilk kez zamanı bildiren doğru cümleler kurmaya başlar. (Ben haftaya okula gideceğim.)